Думбра. Керәшеннәрнең думбра дип аталган хордофонда уен традицияләрен саклап калу һәм тарату чагыштырмача тотрыклы һәм тикшерү өчен үз сәбәпләре бар. XVI гасырда Россиядә барлыкка килгән йорт-балалачак традициясе буенча төркиләр рус традицион милли мәдәниятенең гадәти күренешенә әверелде.

Акрынлап рус домрачейларының, ә соңрак балалачакларның сәнгате дә Идел-Кама халыклары Думрасына йогынты ясый башлый. Керәшен Думрасының да алга таба үсеше нәкъ менә шул аспектта булды.

Күпмедер вакыт узгач, думбра керәшен халкы тарафыннан Рус балалайкасы белән аралашкан, Россия мәдәниятенә каршы килмәгән күренеш буларак карала башлады. Шулай итеп, думбра керәшеннәрнең иҗтимагый аңында Гомумроссия музыка коралы буларак таныла.

Думбраның («балалайка» рус телле чыганакларында) керәшеннәрнең көнкүрешендә кулланылуы турында XIX гасыр азагы – ХХ гасыр башындагы күп кенә этнографик язмалар авторлары искә ала. Мәсәлән, Казан университеты каршындагы рухани, БГЭ әгъзасы С.М. Матвеев керәшен халкының борынгы гореф-гадәтләре һәм бәйрәмнәре турында берничә мәкалә калдырды. Ул керәшеннәрнең туйларына музыкантлар: гармунчы-әргәнче, скрипач – кубызчы, балалайчы – думбрачы чакырылган, дип яза. Бу ансамбльнең аккомпанементында ир-атлар русларның зур өлешен бии, ә хатын-кызлар тыныч кына бер урында әйләнеп кайта.

Милли мәдәнияттә домбра сәнгатенең тирән традицияләре булуның фольклор мирасында чагылышы мөһим күрсәткече булып тора. Керәшен фольклорында еш телгә алына торган музыка уен коралларының берсе - домбра. Керәшеннәрнең туй җырларында домбра еш кына кубыз-смычков коралы белән дуэтта искә алына.

Хәзерге вакытта Татарстан Республикасының керәшен яшьләр фольклор ансамбльләрендә борынгы думбрада уеннар әзерләү һәм уенны торгызу процессы бара.

Г. М. Макаров

24.05.2022